Dậy thì là gì?

Chia sẻ:

Dậy thì là một thời điểm mà bất cứ ai cũng trả qua, nó cũng là một giai đoạn sinh lý bình thường ở người. Thế nhưng chắc hẳn nhiều người khi được hỏi dậy thì là gì chỉ hiểu được một cách nôm na. Trên thực tế tuổi dậy thì là một giai đoạn quan trọng, giao thoa, việc nắm được thông tin dậy thì là gì ở nam và nữ, đặc điểm của tuổi dậy thì ra sao giúp chúng ta có những chuẩn bị, định hướng về tâm sinh lý.

Mục lục

1 Dậy thì là gì?
- 1.1 Dậy thì sớm là thế nào?
- 1.2 Dậy thì muộn như thế nào?
2 Nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì là gì
3 Biểu hiện của dậy thì
- 3.1 Dậy thì ở nam
- 3.2 Dậy thì ở nữ
4 Những bệnh thường gặp ở giai đoạn dậy thì

Dậy thì là gì?

Hiểu một cách đơn giản dậy thì là giai đoạn trưởng thành để chuẩn bị cho những bước tâm sinh lý quan trọng. Ở giai đoạn này, chúng ta sẽ gặp phải những biến đổi quan trọng cả về cơ thể cũng như tâm lý, sinh lý.

Xét theo góc độ sinh học thì dậy thì là thời điểm trưởng thành sinh dục, nghĩa là ở giai đoạn dậy thì chúng ta sẽ bắt đầu có những thay đổi chuẩn bị cho khả năng sinh sản. Ở nam giới sẽ là việc xuất tinh ở nữ giới sẽ là chu kỳ kinh nguyệt đầu tiên.

Thông thường dậy thì ở nữ giới bắt đầu từ độ tuổi 9-14 tuổi, ở nam giới từ 12 -15 tuổi. Những trường hợp dậy thì sớm, hoặc dậy thì muộn hơn một vài năm, điều này cũng không đáng lo ngại. Ở giai đoạn dậy thì, chúng ta bắt đầu có sự phát triển của hormone sinh dục, cơ quan sinh dục bắt đầu phát triển, bắt đầu có khả năng sinh sản nếu như có quan hệ tình dục không an toàn.

Ngoài ra, khi đến giai đoạn dậy thì, chúng ta bắt đầu có những thay đổi về tâm sinh lý, cần được người lớn định hướng để tránh những suy nghĩ đường đột, nhạy cảm ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, tinh thần.

dậy thì là gì

Dậy thì sớm là thế nào?

Dậy thì sớm là một trong những vấn đề cần được xem xét, cũng như tìm hiểu để tránh gây hoang mang cho trẻ. Bởi lẽ, ở những trường hợp dậy thì sớm, lúc này trẻ còn đang ít tuổi khó có những định hướng đúng đắn, gây ra tình trạng sợ hãi hoảng hốt. Hơn nữa, dậy thì sớm cũng có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân tâm sinh lý, cần có biện pháp can thiệp để bảo vệ sức khỏe, sự phát triển toàn diện. Dậy thì sớm được hiểu là tình trạng những đặc tính sinh dục của trẻ xuất hiện trước 8 tuổi –nguyên nhân có thể do những bất thường ở hệ niệu dục, buồng trứng, tuyến thượng thận.

Dậy thì muộn như thế nào?

Dậy thì quá sớm hay quá muộn thì cũng đều gây ra những ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe cũng như tâm sinh lý của chúng ta. Dậy thì muộn được hiểu là tình trạng trên 17 tuổi mà cơ thể vẫn không có thay đổi gì, vẫn như một đứa trả, hệ niệu dục, cơ thể vẫn như đứa trẻ. Dậy thì muộn có thể khởi phát từ những dị tật bẩm sinh ở cơ quan sinh dục, buồng trứng, thiếu chất, các tổn thương ở não.

nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì

Nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì là gì

Khi bước vào giai đoạn dậy thì lúc này vùng dưới đồi, tuyến yên và buồng trứng của chúng ta bắt đầu có sự phối hợp hoạt động nhịp nhàng. Nếu như trước đây tuyến yên chỉ hoạt động đơn thuần thì khi bước vào giai đoạn dậy thì, chúng bắt đầu “tiếp nhận” nhưng điều tiết đầu tiền tạo ra nội tiết tố FSH và LH.

LH là hormone kích thích hoàng thể còn FSH là hormone kích thích nang trứng. Hai hormone này giúp báo hiệu cơ quan sinh dục nam và nữ giới ( cụ thể là tinh hoàn và buồng trứng ) để bắt đầu sản xuất ra các hormone giới tính phù hợp bao gồm estrogen và testosterone, khởi động các dấu hiệu khấc của tuổi dậy thì trong cơ thể.

Lúc này, buồng trứng ở các bạn gái bắt đầu hoạt động tạo ra trứng cũng như hormone sinh dục nữ estrogen. Hoạt động này cho thấy những biến đổi đầu tiên trong cơ thể các bạn gái như thay đổi hình dáng của các bộ phận trong cơ quan sinh dục. Bên cạnh đó, tuyến yên, tuyến thượng thận cũng bắt đầu sản xuất ra hormone sinh dục nam khiến – đây chính là lý do chúng ta bắt đầu mọc lông nách, lông mu.

biểu hiện của dậy thì

Biểu hiện của dậy thì

Và sau khoảng 2 năm thì cơ thể các bạn gái có thể xuất hiện kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Ban đầu kỳ kinh ở chị em thường là kỳ kinh không phóng noãn, có thể kinh chưa đều, đau bụng kinh,… Chúng ta có thể thấy vùng ngực to ra, tính nết thất thường hơn, dễ vui buồn, tương tư hơn.

Giữa các bạn nam và nữ có sự khác nhau khi bước vào giai đoạn dậy thì. Các bạn gái bỗng nhiên thấy mình phổng phao hơn, khung chậu to hơn, hình dáng cơ thể, đùi, bộ phận sinh dục nở ra, sẫm màu và trở nên “ẩm ướt” hơn. Ở các bạn nam có thể thấy bộ phận sinh dục bên trong hoàn thiện và phát triển về kích thước, hình dáng (tinh hoàn to ra, hình dáng dương vật to hơn, dài hơn, có thể cương cứng,…), vỡ giọng, mùi cơ thể,… Dưới đây là chi tiết quá trình dậy thì ở nam và nữ giới.

Dậy thì ở nam

Quá trình dậy thì ở bé trai thường diễn ra muộn hơn so với bé gái, độ tuổi trung bình khoảng từ 11,5 – 12 tuổi. Dưới đây là một số biểu hiện dậy thì ở nam:

Tăng kích thước về tinh hoàn, tinh hoàn to ra.
Vài tháng sau, xuất hiện lông mu xung quanh bộ phận sinh dục.
Lông nách, lông mu, tinh hoàn và dương vật tiếp tục phát triển.
So với nữ giới giai đoạn này tốc độ tăng chiều cao ở nam thường chậm hơn so với nữ khoảng từ 2-3 năm. Hiện tượng bắt đầu bằng việc bàn tay, bàn chân to ra, tiếp đến rồi đến cánh tay, cẳng chân, thân và ngực phát triển.
Một số thay đổi khác bao gồm: bị vỡ giọng, giọng nói ồm ồm, trầm hơn, cơ bắp to lên, dương vật có khả năng cương cứng và xuất tinh ( đặc biệt là xuất tinh tự nhiên hay còn gọi là giấc mớ ướt ).
Nhưng thay đổi của quá trình dậy thì trên vẫn được tiếp tục và hoàn thành sau khoảng từ 3-4 năm với việc lông mu, tinh hoàn, dương vật đạt được kích thước như ở người lớn. Tiếp theo là ngực và râu bắt đầu phát triển.
Ở giai đoạn này, mụn trứng cá kèm mùi cơ thể cũng bắt đầu xuất hiện.

dậy thì ở nam

Dậy thì ở nữ

Quá trình này diễn ra rất sớm khi các bé được 10,5 tuổi.
Dấu hiệu bắt đầu co quá trình dậy thì ở nữ là ngực phát triển. Ngực nhú lên thành những cục nhỏ ở dưới núm vú, ở một hoặc cả 2 bên. Những cục này có thể cứng và có kích thước khác nhau. Thời gian này, bé gái thường cao rất nhanh.
Sau khoảng 6 tháng thì lông mu bắt đầu xuất hiện ( có một số trường hợp mọc lông mu lại là biểu hiện đầu tiên của tuổi dậy thì ), rồi đến lông nách.
Khoảng vài năm tiếp theo, ngực bắt đầu lớn lên, lô mu và cơ quan sinh dục ngoài bắt đầu phát triển dần, dẫn đến kỳ kinh nguyệt đầu tiên bắt đầu. Nhưng thay đổi này bắt đầu xuất hiện khoảng 2 năm sau khi bắt đầu tuổi dậy thì.
Trong giai đoạn dậy thì, bé gái thường phát triển chiều cao trung bình khoảng từ 7-8 cm/năm và đạt đỉnh điểm khi chu kỳ kinh nguyệt đầu tiên bắt đầu xuất hiện. Bé gái thường dừng cao sau khoảng 2 năm sau khi có kinh.
Quá trình dậy thì ở nữ giới hoàn tất sau khoảng từ 3-4 năm khi ngực, quầng vú, hông, xương chậu, lông mu phát triển như của người lớn.

dậy thì ở nữ

Những bệnh thường gặp ở giai đoạn dậy thì

Dậy thì ở nữ giới thường rầm rộ hơn nam giới, do đó ở độ tuổi này các bạn gái cũng dễ mắc bệnh hơn nam giới. Một số bệnh thường gặp ở giai đoạn dậy thì bao gồm:

Rối loạn tâm lý, trầm cảm, tự kỷ: Hoạt động của hệ nội tiết, hệ thần kinh chi phối lẫn nhau gây ra những biến đổi về mặt tâm sinh lý. Mà những biến đổi này xảy ra đột ngột trong giai đoạn dậy thì khiến cho chúng ta dễ gặp phải tình trạng căng thẳng, rối loạn tâm lý, thậm chí là trầm cảm. Tình trạng này có thể khởi phát từ các vấn đề khúc mắc trong cuộc sống, lo lắng sợ hãi khi có những biến đối bất thường ở cơ thể, áp lực thi cử, thua kém bạn bè,…

Thống kinh: bệnh tuổi dậy thì thường gặp ở các bạn gái. Chúng được biểu hiện bằng tình trạng đau quặn thắt từng cơn ở bụng dưới khi có kinh. Lý do bởi niêm mạc tử cung lúc này tiết ra nhiều prostaglandin trong kỳ nguyệt san, hoặc nguyên nhân do thiếu chất, hoặc các bệnh lý khác trong cơ thể gây ra tình trạng thống kinh (thống kinh thứ phát). Thống kinh không nguy hiểm nhưng nó khiến các bạn gái đau đớn, mệt mỏi, …Những trường hợp thống kinh nặng có thể được can thiệp bằng các biện pháp nội tiết phù hợp nhằm giảm co thắt, làm chậm lại sự phát triển của niêm mạc tử cung,..

Rong kinh: đây cũng là một bệnh tuổi dậy thì khá phổ biển, biểu hiện bằng tình trạng kỳ kinh nguyệt kéo dài trên 1 tuần. Nếu rong kinh kéo dài trên 15 ngày còn được gọi là rong huyết. Giải thích lý do này, các chuyên gia sản phụ khoa cho biết, tại giai đoạn dậy thì lúc này hoạt động của hệ nội tiết, buồng trứng, sự phối hợp giữa tuyến yên vùng dưới đồi chưa “ăn ý” nên gây ra sự rối loạn. Hơn thế nữa, do hệ nội tiết hoạt động chưa ổn định cũng ảnh hưởng đến sự gia tăng dày lên của niêm mạc tử cung nhưng mạch máu lại không bắt kịp dẫn đến chúng bị bong ra từng mảng nhỏ.

Những trường hợp rong kinh nhẹ thì có thể tự hết sau vài chu kỳ, hoặc khi hệ nội tiết ổn định, buồng trứng dần hoàn thiện sẽ hết. Nhưng nếu như các bạn gái trong giai đoạn dậy thì bị rong kinh, rong huyết kéo dài, mức độ trung binh và nặng thì cần phải có các biện pháp can thiệp. Bởi rong kinh, rong huyết có thể gây ra tình trạng thiếu máu cấp tính ảnh hưởng đến sức khỏe của các bạn gái trong giai đoạn dậy thì này.

Thiếu máu nhược sắc: đây là một dạng biểu hiện của bệnh thiếu máu, thiếu sắt thường gặp ở các bạn gái trong độ tuổi vị thành niên có các vấn đề bất thường về kinh nguyệt như rong kinh, rong huyết, kinh ra nhiều,…

Như vậy, tuổi dậy thì là một giai đoạn quá độ ở người, chúng biểu hiện những thay đổi về tâm sinh lý, sức khỏe. Việc nắm được những thông tin về dậy thì là gì cũng như các bệnh lý liên quan giúp chúng ta chủ động hơn trong việc tầm soát sức khỏe.

Lời khuyên của các bác sĩ: khi thấy bất cứ những dấu hiệu bất thường nào trong độ tuổi dậy thì như sự phát triển của hệ sinh sản, sinh dục, chu kỳ kinh nguyệt,…hãy chủ động chia sẻ với người lớn. Với các bậc phụ huynh cần đưa ra các định hướng cho con, tư vấn chia sẻ cùng con để vượt qua giai đoạn này.

Nếu còn băn khoăn nào cần tư vấn thêm đừng ngại bạn có thể chọn Tư vấn trực tuyến hoặc gọi 03.56.56.52.52 – 03.59.56.52.52 để gặp các chuyên gia để được giải đáp.

Khoa Nguyễn

Khoa Nguyễn tốt nghiệp bác sĩ chuyên ngành y đa khoa, Đại học Y Hà Nội, là người tâm huyết với các diện bệnh về nam khoa, phụ khoa, bệnh xã hội,... Với mong muốn mang lại sức khỏe trọn vẹn cho mọi người, Khoa Nguyễn sẽ cung cấp đầy đủ kiến thức về sức khỏe sinh sản đến cho mọi người dưới sự cố vấn của các tiến sĩ, bác sĩ y khoa đầu ngành